Nieuwsbrief februari 2023

Meer dan ooit wordt het energieverbruik onder de loep genomen. De keuze van de eindgebruiker valt steeds meer op de meest energiezuinige pomp. Daarenboven speelt ook de veiligheid een belangrijk en kiest men voor een laagspanning 12V pomp. Een veilige keuze, maar is dat wel nodig of misschien verplicht? Er gaan daarover nogal wat tegenstrijdige theorieën de ronde. Wij gingen na wat de Belgische wetgever hierover zegt.

Het AREI begrijpen

De bouw van iedere elektrische installatie in België moet voldoen aan verschillende veiligheidsvoorwaarden. Deze voorwaarden worden opgesteld door de Federale Overheidsdienst Economie, afdeling Energie, en worden neergeschreven in het AREI (Algemeen Reglement voor Elektrische Installaties). Dit naslagwerk beslaat 3 boeken, waarvan het eerste boek slaat op huishoudelijke installaties op laagspanning en op zeer lage spanning (Wisselspanning <1000V, gelijkspanning (met en zonder rimpel) < 1500V).

In het 7^e deel van dit boek worden alle natte ruimtes zoals badkamers, wellness en zwembaden beschreven, waar logischerwijs ook de (zwem-)vijver deel van uit maakt. We zoomen even verder in op hoofdstuk 7.2 – Zwembaden.

De algemene voorwaarden van het AREI, hoofdstuk 7.2, zijn van toepassing op alle zwembaden, voetbaden, fonteinbaden en andere waterkolommen die van toepassing zijn voor personen, alsook de aanpalende volumes aan deze watergehelen. Ze beschrijven hoe in deze volumes bij normaal gebruik het risico op een elektrische schok, ten gevolge van een vermindering van de elektrische weerstand van het menselijk lichaam (i.e. een nat lichaam), vermeden of ingeperkt kan worden.

Ieder van bovenstaande watervolumes wordt verdeeld in 3 zones namelijk:

• Volume 0: het inwendige volume van de zwembadkom, zijn openingen in wanden of bodem (i.e. het eigenlijke watergeheel waar de zwemmer zich in begeeft).
• Volume 1: de zone startend aan de grens met volume 0, horizontaal uitgestrekt tot op 2.0m van de rand van het zwemvolume en verticaal uitgestrekt tot 2.5m boven het oppervlak waar de mensen zich kunnen bevinden.
• Volume 2: de zone startend aan de grens met volume 1 of startend op 2 m van de rand van Volume 0, horizontaal uitgestrekt tot op 1.5m.

Bij plaatsing van elektrische toestellen in één van bovenvermelde zones, moet ieder elektrisch toestel voldoen aan een aantal voorwaarden, net zoals je bijvoorbeeld geen stopcontact in een douche of vlak naast een bad mag plaatsen. Zo kan een zwemmer bijvoorbeeld beschermd worden tegen onrechtstreekse aanraking door gebruik van zeer lage veiligheidsspanning; moeten toestellen gebruikt in volume 0 steeds van de beschermingsgraad IPX7 of IPX8 zijn, moet er een veiligheidsscheiding van de stroombanen toegepast worden en moet een bijkomende equipotentiaalverbinding geplaatst worden om vreemde gelijktijdig genaakbaar geleidende delen in volume 0, 1 en 2 te verbinden.  

We graven even dieper: in onderafdeling 7.2.4.3 worden de randvoorwaarden voor het gebruik van elektrisch materieel beschreven, onderverdeeld in

1. bedieningstoestellen, regelinrichtingen en contactdozen,
2. verlichtingstoestellen,
3. verwarmingselementen verzonken in vloeren en
4. andere toestellen.

In deze punten wordt o.a. beschreven dat je logischerwijs een normale bedieningsknop van verlichting niet onder water in zone 0 mag plaatsen, maar dat deze enkel in zone 2 geplaatst kan worden (mits volgen van enkele voorwaarden). Bij het nemen van bijkomende veiligheidsmaatregelen bestaat de mogelijkheid om ze alsnog in zone 1 te plaatsen. Los daarvan moeten lampen in zone 0 steeds op zeer lage veiligheidsspanning werken. Stopcontacten zijn niet toegelaten in zones 0 en 1 en moeten dus steeds op minimaal 2 meter afstand van het bad staan.

Het gebruik van pompen wordt iets verder beschreven in onderafdeling 7.2.4.3.d – andere toestellen. Hierbij dicteert het AREI:

“In volume 0,1 en 2 moeten elektrische machines en toestellen, anders dan aangehaald in voornoemde punten, aan de volgende voorwaarden voldoen:

1. 1. Ze zijn noodzakelijk voor de uitbating van het zwembad (pompen…);
   2. ze zijn ondergebracht in ene omhulsel met een isolatie gelijkwaardig aan een toestel van klasse II en met een mechanische bescherming
   3. ze zijn bijkomend beschermd door één van volgende maatregelen:
      • Of er wordt gebruik gemaakt van een voeding op zeer lage veiligheidsspanning (bv. 12V)
      • Of er wordt een automatische onderbreking van de voeding voorzien door middel van een differentieelstroombeschermingsinrichting met grote (30mA) of zeer grote (10mA) gevoeligheid
      • Of er wordt een individuele veiligheidsscheiding voorzien volgens de voorschriften van punt c. van onderafdeling 4.2.3.3."

Met andere woorden: de veiligheid van de zwemmers kan op meerdere manieren gewaarborgd worden

1. er kan gewerkt worden met een 12V pomp
2. er kan gewerkt worden met een 230V pomp mits plaatsing van een differentieel op 30mA of 10mA en mits de pomp voldoet aan de normen

Waarom het soms wat anders staat in gebruikshandleidingen

Een pomp wordt geproduceerd door een fabrikant in een bepaald land. Wanneer deze zijn handleiding neerschrijft moet hij zich ergens op baseren en dit is vaak de in dat land geldende wetgeving. Die wetgeving kan strenger zijn dan de Belgische. De Duitse wetgeving is bijvoorbeeld strenger.  

Rekening houden met energieverbruik en levensduur

Een 12V vijverpomp verbruikt 20 à 25% meer energie dan een 230V kwaliteitspomp van Duitse makelij. Bij het transformeren van de spanning van 230V naar 12V, wordt er namelijk warmte gegenereerd en gaat er dus energie verloren. Het extra verbruik van de transformator staat niet altijd vermeld, het wordt nogal eens ‘vergeten’ door fabrikanten. Dat is zeker geen goed nieuws bij de huidige energieprijzen. Bovendien is de levensduur van de transformator van de 12V pomp vaak korter dan die van de motor van de pomp, waardoor de levensduur gecompromitteerd wordt. Vlugger stuk gaan betekent uiteraard ook minder ecologisch.

Kwalitatief hoge 230V vijverpompen verbruiken weinig energie. In vergelijking met zwembadpompen gebruiken ze uiterst weinig energie, vaak slechts een vierde voor hetzelfde debiet. Op jaarbasis maakt dit een enorm verschil op de elektriciteitsrekening. Bovendien dragen deze vijverpompen een lange garantie (soms wel 5 of 6 jaar) en gaan ze vaak heel erg lang mee. Een levensduur van 10 jaar en langer is bij de allerbeste types van het topmerk Messner geen uitzondering, zelfs bij continue werking.

Elektrische veiligheid

Professionele wisselstroom splijtbus vijverpompen kunnen zowel in het water als in droogopstelling gebruikt worden. Ze moeten onder de waterspiegel opgesteld staan. Ze kunnen in België in beide opstellingen voor zwemvijvers gebruikt worden mits ze gecertifieerd zijn en mits in acht name van voornoemde veiligheidsregels.

Eenvoudige magneetrotor vijverpompen met permanente magneet zijn niet geschikt voor droogopstelling en ze zijn niet geschikt voor zwemvijvers. Zij kunnen er dus nooit voor gebruikt worden

Zorg ervoor dat de elektrische installatie van tuin en vijver beveiligd is met een lekschakelaar van maximaal 30 mA.

Nota: bovenstaande gegevens zijn gebaseerd op het AREI, versie 16/08/2022. Bovenstaande tekst licht de meest voorname onderdelen toe, doch kan enkel als verduidelijking van het originele document beschouwd worden. Voor de volledige info verwijzen wij u door naar het originele document, dat geraadpleegd kan worden op de website van de FOD Economie, K.M.O., Middenstand en energie.